Hành Tăm (Củ Nén): Gia Vị Lạ Của Ẩm Thực Miền Trung

Củ hành tăm là một tên gọi khác của củ nén – một loại gia vị phổ biến. Nếu như người miền Nam khi nấu ăn thường dùng củ hành, củ tỏi để ướp thịt… thì người miền Trung lại chủ yếu dùng củ nén khi chế biến món ăn. Bên cạnh đó, củ hành tăm còn được xem như một vị thuốc dân gian đặc biệt tốt cho sức khỏe giúp hỗ trợ tiêu hóa, sát trùng đường hô hấp, ngăn cảm cúm, trị viêm họng,… Ngoài ra, trồng củ hành tăm quanh nhà còn giúp xua đuổi rắn

Hành tăm là gì?

Hành tăm thuộc họ hành tỏi, có tên khoa học là  Allium Odorum L hoặc tên gọi khác là củ nén. Loại củ này rất nhỏ so với các nhiều loại củ khác trong họ hành.  Ngoài ra, tùy theo từng vùng miền hành tăm  còn có nhiều tên gọi khác như  là củ thun, mùn thun, củ ném, hành hoa, hành tung, hành chăm…

Hành tăm là một loại củ đặc trưng ở mảnh đất khô cằn miền Trung được trồng rộng rãi từ khu vực tỉnh Quảng Ngãi cho tới Nghệ An, Thanh Hóa (Bắc Bộ). Ngày nay diện tích trồng hành tăm ngày càng mở rộng ra tới cả khu vực Bắc Bộ: Hòa Bình, Thái Bình…Và cũng là loại cây trồng phổ biến ở các tỉnh Tây Nguyên, Nam Bộ.

Hành tăm thường được thu hoạch vào vụ hè thu, thường được dùng khi còn tươi cũng có thể ngâm để dùng lâu. Củ nén  bé như hạt lạc nhưng  lại có mùi rất thơm, đây là gia vị không thể thiếu trong các món ăn như cháo lươn, cháo ngao, cháo trai, canh gà, cá đồng…

Củ nén là cây gia vị có giá trị kinh tế cao đối với người dân miền Trung, ngoài còn là loại gia vị thơm ngon của nhiều gia đình. Và tất nhiên không thể quên kể đến  những công dụng của hành tăm hay củ nén trong quá trình điều trị một số bệnh thường gặp như: Sốt cảm, ho, viêm họng, giải nhiệt… Trong nông nghiệp củ nén lại đóng vai trò như một bài thuốc sinh học hiệu quả trong việc xua đuổi côn trùng gây hại cho cây trồng.

Tác dụng của hành tăm

Hành, tỏi từ xưa nay vẫn được người ta nhắc đến như là những gia vị có khả năng kháng khuẩn, nói cách khác đây cũng là những kháng sinh tự nhiên có nhiều công năng chữa nhiều loại bệnh. 

Theo sách y học phương Đông, hành tăm hay còn gọi là củ nén là loại dược liệu có tính nóng, vị cay, mùi hăng nồng, có tác dụng trong việc tiêu đờm, giảm ho, làm ra mồ hôi, lợi tiểu, sát khuẩn, giải độc, trị cảm hàn, côn trùng cắn và ngộ độc chì….

Ngoài ra, hành tăm/ củ nén còn có tác dụng trong việc tiêu viêm, điều trị một số bệnh như: trị rắn độc và sâu bọ cắn, bị trúng gió cấm khẩu, lòi dom, ngộ độc thức ăn, thổ tả nguy cấp, tai biến mạch máu não, viêm tuyến vú… Tuy nhiên khi sử dụng hành tăm trong trường hợp này bạn nên tham khảo bác sĩ, y sĩ có chuyên môn về liều lượng và phương pháp sử dụng.

Điểm qua một số công dụng của hành tăm/ củ nén như sau:

Hành tăm có tác dụng phòng và trị cảm hiệu quả

Khi bị hàn lạnh, cảm mạo có thể giã nát một nắm củ nén và cho vào cháo ăn lúc đang nóng có thể giải cảm hiệu quả. 

Hành tăm giúp hạ sốt, trị ho

Theo kinh nghiệm dân gian truyền lại,  khi bị sốt do cảm lạnh có thể đập nát vài củ nén/ hành tăm xoa lên sống lưng và lòng bàn chân có thể giúp hạ sốt.

Củ nén hoặc lá hành tăm giã nhỏ cho thêm một ít đường phèn vào hấp cách thủy chắt lấy nước uống có tác dụng kháng khuẩn và điều trị các bệnh đường hô hấp hiệu quả như: trị ho, sổ mũi, nghẹt mũi.

Hành tăm có tác dụng chữa ho, tiêu đờm cho trẻ em

Hành tăm/ củ nén cực kỳ hiệu nghiệm khi sử dụng để điều trị ho cho trẻ. Bạn chỉ cần 1 nắm hành tăm kết hợp một chút mật ong là thành bài thuốc trị ho hiệu quả.

Cách thực hiện như sau: Đem hành tăm xát bỏ vỏ, làm sạch sau đó cắt đôi hoặc đập dập hành nhưng hành sẽ gây mùi (có thể gây khó chịu và trẻ không uống). Cho thêm  khoảng 2 thìa mật ong (hoặc đường phèn) vào bát đựng hành rồi đun cách thủy trong khoảng 15 phút.

Sau khi đun xong bảo quản dung dịch trong lọ kín, cho trẻ dùng 3 đến 4 lần một ngày, mỗi lần khoảng  3-5ml. Tác dụng giúp  trẻ giảm ho, tiêu đờm một cách tự nhiên mà không cần sử dụng thuốc tây y.

Hành tăm có tác dụng trị chấn thương, phòng tụ máu

Hành tăm có tác dụng hiệu quả trong việc kháng khuẩn nên bạn có thể dùng hành tăm/ củ nén giã nát sau đó đun sôi lấy nước dùng để rửa vết thương trị chấn thương, máu tụ.

Hành tăm chữa trị bệnh đầy hơi ở trẻ nhỏ

Hành tăm củ kết hợp với quả bồ kết và hoa chổi rành đốt trong than củi để xông cũng là một mẹo hay để chữa trị chứng đầy hơi ở trẻ nhỏ cũng được nhiều bà mẹ truyền tay nhau áp dụng thành công.

Hành tăm có tác dụng giải độc và tăng cường đề kháng cơ thể

Thường xuyên ăn hành tăm/ củ nén có tác dụng phòng trị cảm hiệu quả và đào thải các độc tố ra  khỏi cơ thể. Đối với những người làm việc trong môi trường hay thường xuyên tiếp xúc với các yếu tố độc hại như xăng dầu, nhựa, sơn…, sử dụng hành tăm có tác dụng giải các độc tố hiệu quả.

Cách trồng hành tăm tại nhà

Trồng của hành tăm không khó cũng giống như cách trồng nhiều loại khác chung họ hành, bạn có thể tận dụng tất cả vật dụng có sẵn tại nhà  như: thùng xốp, chậu, khay,….Tuy nhiên, khó khăn duy nhất là thời gian sinh trưởng của loại hành này tương đối dài từ 200-210 ngày mới có thể đem thu hoạch. Bạn có thể tham khảo các bước trồng hành tăm sau:

a. Cách chọn giống  và đất trồng hành tăm

Chọn những củ hành giống to có đường kính  từ 1cm trở lên, vỏ sáng bóng lành lặn đặc biệt  không bị sâu đục, lở loét. 

Đất trồng hành tăm có thể là loại đất thông thường tơi xốp, giàu mùn,… và quan trọng là đảm bảo thoát nước tốt.

Các chậu dùng để trồng cây phải đảm bảo thoát nước tốt có lỗ đục bên dưới để cây hành không bị úng.

b. Quy trình gieo trồng

Trước khi trồng hãy tưới đất cho đủ ẩm chú ý là đừng tưới quá nhiều và đọng nước trên đất. Tiến hành gieo trồng hành trong chậu ở khoảng cách vừa phải cách nhau khoảng 5 x 5 cm. 

Sau khi gieo trồng, bạn nên phủ một lớp hữu cơ như rơm rạ băm hay vỏ trấu dày khoảng 5cm để giữ ẩm cho đất và khi chúng oai mục sẽ thành chất dinh dưỡng nuôi cây.

Sau khi trồng, nếu đất khô tuyệt đối không được tưới nước trực tiếp để tránh hư củ hành giống. Đến khi cây hành tăm phát triển có 3 – 4 lá thật mới tưới phun sương trực tiếp lên lá hành vì tuy hành tăm là cây chịu ẩm nhưng không chịu được úng nước.

Sau khi trồng hành tăm được  khoảng 20 ngày thì thì tiến hành bón lót bằng phân hữu cơ như phân chuồng, phân trùn quế… Tiếp đó cứ khoảng 30 ngày bón phân đợt tiếp theo cho cây để cây đủ chất dinh dưỡng phát triển..

Cách bảo quản hành tăm

Có khá nhiều cách bảo quản hành tăm đơn giản tại nhà mà vẫn đảm bảo sử dụng được lâu. Cùng tham khảo các cách sau đây:

• Cách 1: Sau khi mua về rửa thật sạch hành tăm để loại bỏ đất cát, bụi bẩn.  Sau đó hong gió cho khô hành, không được hong dưới ánh nắng trực tiếp. Sau khi hành khô cho vào túi nilon hoặc hộp đựng thực phẩm rồi cho lên ngăn đá tủ lạnh của bạn. Cách làm này đơn giản và có thể thực hiện nhanh chóng dễ dàng , sẽ giúp bạn  bảo quản hành tăm dùng được lâu. Hạn chế duy nhất là mùi hành có thể bị giảm đi bớt. 
• Cách 2: Nếu bạn chỉ cần bảo quản hành tăm dùng trong khoảng 1 và tuần thì tốt nhất là để hành vào rổ rồi đặt ở nơi thoáng mát là được. Tránh nhiệt độ quá cao và quá thấp dưới 10 độ C hoặc bị ẩm sẽ làm hành mau hư và có thể mất đi mùi vì. Đặc biệt, bạn nên lưu ý là không nên để hành ở những túi nilong hay hộp quá kín.
• Cách 3: Hành tăm sau khi mua về, bạn để nguyên và bỏ vào rổ hong cho khô. Sau đó, bạn cho cát khô vào trong 1 chiếc thùng xốp rồi để vùi hành tăm vào bên trong. Với cách này cát dùng phải thật khô nếu không hành sẽ bị ẩm và mau hư.

Cách nấu củ nén

Gà kho củ nén hay còn gọi là hành tăm đây là món ăn giải cảm rất hiệu quả.

Nguyên liệu:

• 2 thìa cafe đường 
• 2 thìa cafe bột ngọt’
• 2 thìa cafe tiêu
• 1 thìa cafe muối
• 3 củ hành tăm
• 1 ít nước mắm
• 0,5 kg gà

Cách thực hiện:

• Ướp gà với muối, bột ngọt tiêu và 1 muỗng nước mắm. Ướp trong khoảng 10-15 phút để nguyên liệu thấm vào gà. 
• Chuẩn bị chảo khô cho một ít dầu ăn, cho củ nén đập dập vào chảo phi cho thơm. Chờ khi củ nén ngả vàng giảm nhỏ lửa và cho 1 ít bột nghệ vào. Sau đó cho gà vào chảo thào cho thịt gà săn lại thì tắt bếp.
• Chuẩn bị 1 cái nồi vừa đỏ kho, cho dầu vào khi dầu nóng thì cho phần củ nén còn lại vào phi cho thơm. Khi củ nén hơi vàng thì cho chảo gà lúc nảy vào cho thêm 1 ít nước và ninh tiếp trong 30 phút. Sau khi ninh được 20 phút thì nêm lại cho vừa ăn. Ninh cho đến khi thịt gà mềm và nước có độ sánh đặc vừa thì tắt bếp.

Kết bài

 Với rất nhiều công dụng và sự hữu ích đến sức khỏe người sử dụng nêu hành tăm đã trở thành một nguyên liệu hữu ích của mọi nhà. Hiện nay nhiều loại gia vị như hành, tỏi, gừng được trồng quanh năm ở các vùng nước ta. Tuy nhiên vì lợi nhuận hằng năm các thương gia vẫn nhập hàng nghìn tấn hành, tỏi Trung Quốc kém chất lượng vào Việt Nam.

Chính vì thế việc lựa chọn và bảo quản hành tăm, một loại hương liệu sạch để sử dụng được lâu dài càng quan trọng hơn đối với những người nội trợ chăm lo sức khỏe cho cả gia đình. Trên đây là toàn bộ những thông tin về gia vị quen thuộc hành tăm hay củ nén, hy vọng bài viết cung cấp thông tin hữu ích cho bạn.